شبکه تحلیل‌گران افغانستان می‌گوید که ملاهای روستایی این کشور که تا چند دهه پیش، بیشتر به عنوان چهره‌های مستقل از دولت و تکیه‌گاه دینی مردم شناخته می‌شدند، امروز به بخشی از ساختار رسمی دولتی تبدیل شده‌اند. این تغییر، ضمن ارتقای جایگاه اقتصادی و اجتماعی آن‌ها، استقلال سنتی‌شان را با چالش روبه‌رو کرده و آن‌ها را بیش از پیش در مدار قدرت سیاسی قرار داده است.
این شبکه روز دوشنبه، ۹ جون، با نشر پژوهش تازه‌ای زیر عنوان «زندگی یک ملا: تغییر نقش و وضعیت اجتماعی-اقتصادی ملاهای روستایی افغانستان» نوشته است که چهل سال جنگ در این کشور، ساختارهای اجتماعی پیشین از جمله قدرت خان‌ها و نظام قبیله‌ای را به شدت تضعیف کرده، اما ملاها را به یکی از تأثیرگذارترین گروه‌های اجتماعی و سیاسی بدل کرده است.
در گزارش آمده است که در گذشته، ملاها بیشتر محصول نیازهای مذهبی محلی بودند و به صورت سنتی، وظیفه امامت، وعظ و پاسخ‌گویی به مسایل شرعی مردم را بر عهده داشتند. آن‌ها از حمایت جامعه محلی برای گذران زندگی برخوردار بودند و این ارتباط قوی با مردم باعث می‌شد که در صورت تقابل میان مردم و دولت، جانب جامعه خود را بگیرند.
با این حال، در گزارش شبکه تحلیل‌گران افغانستان تأکید شده است که یکی از مهم‌ترین تغییرات در وضعیت ملاها، بهبود چشم‌گیر شرایط اقتصادی آن‌ها است. اکنون بسیاری از علما در کنار وظایف دینی، به کسب مهارت‌های فنی و مشاغلی مانند نجاری، زراعت، تدریس و تجارت روی آورده‌اند.
در گزارش آمده است که با روی‌کار آمدن طالبان، جایگاه ملاها وارد مرحله‌ی نوین شده و این گروه تلاش کرده است تا با پرداخت معاش، ثبت رسمی مساجد و تعیین چارچوب فعالیت امامان، این قشر را از موقعیت نیمه‌مستقل پیشین خارج کرده و آن‌ها را به نهادهای رسمی تابع دولت بدل سازد.
گزارش شبکه تحلیل‌گران افغانستان تأکید می‌کند که ملاهایی که زمانی مستقل از حکومت بودند، امروز یا به عنوان امامان حقوق‌بگیر دولت شناخته می‌شوند یا به عنوان کارمندان، مأموران و حتی وزیران در ساختار طالبان ایفای نقش می‌کنند.
این شبکه نگاشته است که ملاهای روستایی افغانستان امروز در مقایسه با گذشته، از نفوذ اجتماعی، اقتصادی و سیاسی بیشتری برخوردارند، اما این نفوذ بهایی نیز داشته است: کاهش استقلال سنتی و وابستگی روزافزون به ساختار دولت.
در گزارش تأکید شده است که اگرچه زندگی ملاها از نظر معیشتی بهبود یافته، اما مشروعیت اخلاقی و اعتماد عمومی آن‌ها، بیش از پیش با عملکرد و مقبولیت طالبان گره خورده است و این، تغییر بنیادین در نقش تاریخی علما در جامعه افغانستان به شمار می‌رود.
