درحالی که هزاران پناهجوی افغان با پروندههای مهاجرتی «اولویت اول و دوم» سالها در انتظار اسکان مجدد در ایالات متحده بودهاند، فرمان تازهی دونالد ترامپ برای تعلیق پذیرش پناهجویان از دوازده کشور، به شمول افغانستان، امید آنها را نقش بر آب کرده است. این فرمان که قرار است از تاریخ نهم جون سال روان میلادی اجرایی شود، در چارچوب سیاستهای سختگیرانهی مهاجرتی دولت ترامپ صادر شده و نگرانیهای جدی حقوقبشری را در پی داشته است. پناهندگان افغان، به ویژه آنهایی که در پاکستان با بیسرنوشتی زندگی میکنند، اکنون خود را در بُنبست مطلق میبینند؛ نه راه بازگشت دارند و نه چشماندازی برای آیندهای بهتر در کشور میزبان. فعالان حقوق بشر منع سفر متحدان افغان ایالات متحده به امریکا را نکوهش میکنند و خواستار بازنگری این تصمیم از سوی دونالد ترامپ هستند.
وجیهه، یکی از این پناهجویان در پاکستان است که بیش از سه سال با خانوادهاش در یکی از مناطق مهاجرنشین شهر راولپندی زندگی میکند. او که پرونده مهاجرتی اولویت دوم (P2) دارد، در صحبت با افغانستان آینده میگوید: «ما از ترس طالبان و ناامنی، از افغانستان فرار کردیم. حالا ۱۴ نفر از ما در یک خانهی کوچک زندگی میکنیم. سالهاست منتظریم. اگر به افغانستان برگردیم، جان ما در خطر است. در این سه سال فقط رنج کشیدیم. نه کار است و نه حقوق و حالا هم با این تصمیم ترامپ، نمیدانیم چه آیندهای در پیش داریم.»
همچنان خدیجه (نام مستعار)، خبرنگار پیشین تلویزیون ملی افغانستان، با دو دخترش در پاکستان زندگی میکند. او میگوید که در دورهی نخست حاکمیت طالبان بر کشور، یکی از اعضای این گروه او را به نکاح اجباری خود درآورده بود. این خانم در زمان نظام جمهوری از شوهر طالبش فرار کرد و به رسانهها پیوست. اما اکنون با تهدید دوباره همان مرد، از بازگشت به افغانستان میهراسد: «اگر برگردم، همان شوهر سابقم مرا خواهد کشت. چند بار تماس گرفته و تهدید کرده که اگر بازگردم، زنده نخواهم ماند.»
خدیجه همچنان از بازداشت توسط پولیس پاکستان، هزینههای سنگین تمدید ویزا و نداشتن امنیت در پاکستان شکایت دارد و میگوید که هر ماه باید برای تمدید هر ویزا مبلغ ۲۰ هزار کلدار بپردازد؛ پول گزافی که پرداخت آن برای این خانم دشوار است. او میافزاید: «کار نیست، امنیت نیست. پولیس از ما رشوه میگیرد. از نظر اقتصادی در بدترین وضعیت هستیم و هر روز با ترس زندگی میکنم.»
همچنان نسترن سلطانی (نام مستعار)، خبرنگار افغان در پاکستان نیز از شوک و ناامیدی عمیقی میگوید که پس از اعلام فرمان جدید ترامپ بر او و خانوادهاش سایه افکنده است. او میگوید: «نمیدانم چطور روزم را شروع کردم. وقتی خبر فرمان جدید را شنیدم، شوکه شدم، عقل از سرم پرید و در گوشهای نشسته بودم و فقط حیران بودم.»
نسترن و خانوادهی هفتنفرهاش، از سه سال به اینسو در یکی از مناطق روستایی پاکستان زندگی میکنند. او میافزاید: «ما فقط منتظر همین خبر بودیم که شاید راهی برای ما باز شود و بتوانیم طرف امریکا برویم، اما متأسفانه وقتی این خبر را شنیدیم، همهی ما از هم پاشیدیم.» او تأکید میکند که خانوادهاش با امریکاییها همکاری داشتهاند و وعده دریافت کرده بودند که به زودی اسکان خواهند یافت: «سه سال است که فقط با یک امید زنده بودیم، اینکه امریکاییها وعدهشان را عملی میکنند. اما حالا فکر نمیکنم هیچ کسی بتواند به این خبر اعتماد کند. واقعاً دل ما شکست.»
فعالان حقوق بشر و نهادهای بینالمللی با ابراز نگرانی از تصمیم تازه ترامپ، وضع محدودیت بر سفر شهروندان افغانستان به امریکا را نقض آشکار اصول انسانی و تعهدات بینالمللی میدانند. لیلا نادری، فعال حقوق بشر مقیم در اسلامآباد، به افغانستان آینده میگوید که تعلیق برنامههای اسکان مجدد برای پناهندگان افغان، به ویژه زنان خبرنگار و خانوادههای آسیبپذیر، به معنای رها کردن آنها در دل خطر است.
این فعال حقوق بشر میافزاید: «ما هر روز شاهد زنانی هستیم که از ترس جانشان نمیتوانند به افغانستان برگردند و نه در کشور میزبان زندگی عادی دارند. این تصمیم نه تنها غیراخلاقی؛ بلکه مصداق روشنی از نقض حقوق بنیادین بشر است.»
این درحالی است که فرمان تازهی دونالد ترامپ که قرار است از نهم جون ۲۰۲۵ اجرایی شود، پذیرش پناهندگان از دوازده کشور از جمله افغانستان، ایران، عراق، سومالیا، سوریه، یمن، لیبیا، نیجر، سودان، نیجریه، مالی و کره شمالی را به حالت تعلیق درمیآورد. این اقدام در چارچوب رویکرد موسوم به «بررسی مجدد سیاستهای امنیت ملی» و ادعای «حفاظت از مرزهای امریکا» صادر شده، اما با واکنشهای گستردهی نهادهای حقوق بشری و مدافع پناهجویان روبهرو شده است.