محدودیت طالبان بر نشر تصاویر زندهجان توسط رسانهها به هژده ولایت کشور گسترش یافته است. مسوولان نهادهای حامی رسانهها، خبرنگاران محلی و شهروندان کشور با انتقاد از این اقدام طالبان، وضع محدودیت بر نشر تصاویر زندهجان را سانسور آشکار و نظاممند اطلاعات توسط این گروه، توصیف میکنند. به گفته آنها، این اقدام طالبان نه تنها مانع جدی در برابر کار خبرنگاری و اطلاعرسانی شفاف در کشور است؛ بلکه نقض آشکار آزادی بیان و دسترسی آزاد به اطلاعات شمرده میشود که در قوانین داخلی و اسناد بینالمللی حقوق بشر بر آن تأکید شده است. خبرنگاران محلی و نهادهای حامی رسانهها از جامعه جهانی میخواهند به صیانت از آزادی بیان پایبند بمانند و بر طالبان فشار وارد کنند تا از این تصمیم خود عقبنشینی کنند.
سمیه ولیزاده، مسوول کمیته دادخواهی و ارتباطات مرکز خبرنگاران افغانستان، در صحبت با افغانستان آینده، این تصمیم طالبان را خلاف اصول آزادی بیان، نقض صریح قانون رسانههای همگانی کشور و حق دسترسی به اطلاعات عنوان میکند. ولیزاده میافزاید: «در بیش از ۵۰ درصد از ولایتهای افغانستان نشر تصاویر زندهجان از سوی اداره امربهمعروف طالبان ممنوع اعلام شده است. این یعنی حقیقتها پوشیده میمانند و مردم از واقعیتهای جامعه محروم میشوند.»
مسوول کمیته دادخواهی و ارتباطات مرکز خبرنگاران افغانستان تأکید میکند که طی چهار سال گذشته فعالیت رسانهها در افغانستان به شدت با سانسور مواجه بوده و فضا برای خبرنگاران به طور بیسابقهای محدود شده است. به گفته او، در این مدت، ۲۱ دستورالعمل از سوی طالبان صادر شده که هر کدام به نوعی آزادی بیان را بیشتر محدود کرده و در بسیاری از موارد باعث توقف کامل نشرات رسانهها در سطح ولایات شده است.
سمیه ولیزاده هشدار میدهد که ادامهی این وضعیت، پیامدهای ناگواری برای گردش آزاد اطلاعات، نظارت مردمی و شفافیت در جامعه دارد.
مسوولان نهادهای حامی رسانهها میگویند که تصویر و گزارش تصویری، بخش انفکاکناپذیر کار خبرنگاری است و حذف آن عملاً توانایی رسانهها را برای بازتاب واقعیتهای جامعه، کاهش میدهد. آنها خواستار لغو فوری این تصمیم سرکوبگرایانه طالبان هستند و از جامعه جهانی میخواهند به تعهدات بینالمللی در زمینه حمایت از آزادی رسانهها و دسترسی آزاد به اطلاعات، در افغانستان، پایبند بمانند.
فرشته همتی، مسوول اجرایی سازمان حمایت از خبرنگاران افغانستان، این اقدام طالبان را محکوم میکند و آن را خلاف ارزشهای اطلاعرسانی آزاد و شفاف میخواند. او میگوید: «تصویر زندهجان، به ویژه چهره انسان، بخش جداناپذیر واقعیتهای بصری جامعه است. سانسور آن نه تنها تحریف حقیقت است؛ بلکه به معنای خاموش ساختن صدای خبرنگارانی است که برای آشکارسازی واقعیتها به مردم تلاش میکنند.»
خانم همتی تأکید میورزد که این تصمیم نقض صریح آزادی بیان و حق دسترسی به اطلاعات است. او میافزاید که این اقدام طالبان، خبرنگاران را در رساندن پیامهای واقعی به مردم با مشکل مواجه میسازد و اعتماد عمومی به رسانهها را نیز کاهش میدهد.
مسوول اجرایی سازمان حمایت از خبرنگاران، از مقامهای طالبان میخواهد که در این تصمیم سختگیرانه خود تجدیدنظر کنند و مسیر آزادی بیان را مسدود نسازند. او همچنان جامعه جهانی را فرامیخواند تا در شرایط دشوار کنونی، حمایت موثر و ملموسی از خبرنگاران و رسانههای افغانستان داشته باشند.
علاوه بر این، خبرنگاران محلی میگویند که ممنوعیت نشر تصاویر زندهجان نه تنها سانسور و محدودیت جدی بر آزادی بیان است؛ بلکه روند کاری آنها را نیز مختل کرده و باعث توقف فعالیت بسیاری از رسانهها شده است. به باور آنها، تداوم این وضعیت بیکاری گسترده خبرنگاران را در پی خواهد داشت و زمینه حذف تدریجی نقش رسانهها را در جامعه فراهم خواهد کرد.
احمد (نام مستعار) خبرنگار محلی در ولایت بغلان میگوید که پس از منع نشر تصاویر در این ولایت، برنامههای تصویری تلویزیون خصوصی که او در آن کار میکرد، متوقف شده و مسوولان این رسانه مجبور به اخراج شمار زیادی از کارمندانش، شدهاند. او میافزاید: «ما دیگر نمیتوانیم واقعیتها را همان طوری که هستند به تصویر بکشیم، اکنون فعالیت تلویزیونی ما به رادیو مبدل شده است. این اقدام طالبان، نه تنها به شفافیت کار ما آسیب زده؛ بلکه معیشت خبرنگاران را نیز به خطر انداخته است.»
طالبان در بیش از یک سال گذشته نشر تصاویر زندهجان را به تدریج در هژده ولایت کشور ممنوع کردهاند. بر اساس آمار مرکز خبرنگاران افغانستان، در حال حاضر رسانهها در ولایتهای قندهار، تخار، بادغیس، هلمند، ننگرهار، نورستان، فراه، نیمروز، بدخشان، بغلان، جوزجان، زابل، پروان، کندز، بامیان، دایکندی، پنجشیر و فاریاب، حق نشر تصاویر زندهجانها را ندارند.
گفتنی است که در ادامه فشارهای فزایندهی طالبان بر رسانهها، اداره امربهمعروف و نهیازمنکر این گروه، طی مکتوبی از رسانههای داخلی خواسته تا ویدیوهایی را که پیش از تسلط دوباره طالبان بر کشور، در کانالهای یوتیوب خود بارگذاری کردهاند و «خلاف ارزشهای دینی و فرهنگی» دانسته میشوند، حذف و یا پنهان کنند؛ اقدامی که بخشی از روند گستردهتری برای محدودسازی آزادی رسانهها و کنترل محتوای تصویری در فضای مجازی، تلقی میشود.