هم‌زمان با تشدید اخراج مهاجران از کشورهای همسایه، به‌ویژه پاکستان و ایران، هزاران خانواده عودت‌کننده برای سکونت به کابل هجوم آورده‌اند. هجوم گسترده این خانواده‌ها به پایتخت سبب کمبود خانه‌های کرایی و افزایش اجاره آن در بسیاری از مناطق شهر کابل شده است. خانواده‌های عودت‌کننده می‌گویند در نبود عاید مشخص، پرداخت کرایه خانه برای‌شان دشوار است. همچنین مالکان دفاتر راهنمای معاملات تأیید می‌کنند که بسیاری از خانواده‌هایی که تازه وارد کابل شده‌اند، با کمبود خانه مواجه‌اند. از سوی دیگر، وزارت عدلیه زیر اداره طالبان هشدار داده است که موارد سوءاستفاده مالکان خانه‌های رهایشی و دفاتر راهنمای معاملات را زیر نظر دارد و افرادی که دست به اضافه‌ستانی بزنند، مورد پی‌گرد قانونی قرار خواهند گرفت.
گل‌چهره، زن ۳۸ ساله‌ای است که با سه فرزندش به‌تازگی از پاکستان اخراج شده است. او که برای ادامه زندگی در کشور، پایتخت را برگزیده، از بلند بودن اجاره خانه در کابل شکایت دارد. گل‌چهره موقتاً در خانه یکی از بستگانش در منطقه کمپنی شهر کابل زندگی می‌کند و به دنبال خانه است: «هشت روز است که هر صبح بیرون می‌شوم تا خانه کرایی یا گروی پیدا کنم. خانه مناسب و به قیمتی که در توانم است، پیدا نمی‌توانم. پسر بزرگم که ۲۳ ساله است، در پاکستان یخنی‌فروشی می‌کرد و خرج خانه را پیدا می‌کرد. حالا با کدام پول و عاید خانه یک یا دو اتاقه را ۴ یا ۵ هزار افغانی کرایه بگیرم.»
شمار زیادی از خانواده‌هایی که به‌تازگی از کشورهای همسایه برگشت داده شده‌اند، با مشکل نداشتن پول و نبود درآمد مشخص روبه‌رو هستند. آن‌ها می‌گویند در کشورهای همسایه مشغول کارهای کم‌درآمد بودند و پول پس‌انداز ندارند تا آن را صرف کرایه خانه در پایتخت کنند. شماری از آن‌ها با فروش وسایل خانه تلاش دارند کرایه یک‌ماهه خانه را بپردازند. این وضعیت سبب شده که عودت‌کنندگان نتوانند خانه مناسب برای زندگی در کابل پیدا کنند و با نگرانی روزهای‌شان را سپری کنند.
امرالله، مرد ۴۵ ساله، سه هفته پیش با خانواده شش‌نفری‌اش از پاکستان برگشته است. او پس از سقوط، کابل را به دلیل ناامنی و بیکاری ترک کرده و وارد پاکستان شده بود. این عودت‌کننده می‌گوید: «من از اول زندگی تا امروز در این ملک صاحب خانه نشدم. تلاش کردم و زحمت کشیدم، اما خانه خریده نتوانستم. طالبان که در کابل حاکم شدند، تاکسی‌رانی می‌کردم. روزبه‌روز بیکاری زیاد شد و نفقه خانواده را برآورده نمی‌توانستم. به پاکستان مهاجرت کردم. بعد از دو سال، باز به همین وطن برگشتیم و قصه تکرار شده، بیکاری است و کرایه خانه به اوج خود رسیده است.»
امرالله می‌افزاید خانه‌ای را که پیش از مهاجرت به پاکستان در منطقه قلعه زمان‌خان، مربوط به ناحیه شانزدهم شهر کابل، با دو هزار افغانی در ماه کرایه کرده بود، حالا به پنج هزار افغانی کرایه در ماه رسیده است. به گفته او، حالا با پرداخت ۳ هزار و ۵۰۰ افغانی در ماه، یک خانه دو اتاقه را در ناحیه شانزدهم کابل کرایه کرده است و توان پرداخت این مبلغ در ماه‌های آینده را ندارد.
امرالله که حالا در جست‌وجوی خانه‌ای با کرایه مناسب و متناسب با درآمدش است، علاوه می‌کند: «در پاکستان چپس و بولانی می‌فروختم. پسر بزرگم در یک دکان شاگرد بود. درآمد ما ۶۰ هزار کلدار بود که آن را هر ماه مصرف می‌کردیم. نه پس‌انداز دارم که کرایه خانه بدهم و نه فعلاً در کابل کار دارم. اگر کار سابقم را دوباره شروع کنم، ماهانه ۱۲ تا ۱۳ هزار افغانی درآمد خواهم داشت. از این پول، مه چطور می‌توانم، ۴ و ۵ هزار کرایه خانه بدهم. خانه ارزان هم پیدا نمی‌شود.»
مالکان دفاتر راهنمای معاملات افزایش اجاره خانه در پی افزایش تقاضا برای کرایه کردن خانه‌ها را تأیید می‌کنند. فیصل بیات، مالک دفتر راهنمای معاملات در پروژه تایمنی کابل، می‌گوید که مراجعان به دفترش در هفته‌های اخیر چندین برابر افزایش یافته‌اند. به گفته بیات، در حال حاضر بیشتر مراجعان دفترش کسانی‌اند که از کشورهای همسایه به گونه اجباری اخراج شده‌اند و اکنون دنبال خانه هستند.
او می‌افزاید: «در گذشته یک خانه بین یک تا سه هفته خالی می‌ماند تا کرایه‌نشین پیدا شود. حالا خانه کم و مشتری زیاد است. تقاضا خیلی بالا رفته و نرخ کرایه‌ها هم همین‌طور بالا رفته. به طور مثال، چهار ماه پیش یک خانه سه‌اتاقه در همین منطقه تایمنی، سرک دو و سه، ده هزار بود و حالا ۱۳ هزار شده است.»
مالکان دفاتر راهنمای معاملات توضیح می‌دهند که افزایش کرایه خانه و کمبود خانه‌های کرایی تنها محدود به یک منطقه مشخص در کابل نیست؛ بلکه به گفته آن‌ها در بیشتر نواحی کابل وضعیت مشابه حاکم است. به گفته آن‌ها، با افزایش سریع تقاضا و نبود نظارت مشخص، بازار کرایه خانه از کنترل خارج شده و فشار آن بر دوش خانواده‌هایی است که به‌تازگی از مهاجرت برگشته‌اند و درآمد مشخصی ندارند.
سلیمان حیدری، مالک یکی از دفاتر راهنمای معاملات در ناحیه سیزدهم شهر کابل است. او می‌گوید روزانه بین ۳۰ تا ۴۰ متقاضی خانه کرایی نزد او مراجعه می‌کنند؛ رقمی که به گفته خودش، افزایش ۴۰ درصدی نسبت به چهار ماه گذشته را نشان می‌دهد. او می‌افزاید: «هیچ نرخ ثابتی وجود ندارد. هر صاحب‌خانه هر چه بخواهد می‌گوید، چون می‌داند کسی دیگر منتظر است که آن خانه را بگیرد. مشتری زیاد است، ولی خانه کم است. گفته می‌توانم که بیش از ۷۰ درصد مراجعان در دفترم، کسانی هستند که تازه از پاکستان و ایران آمده‌اند.»
در همین حال، وزارت عدلیه زیر اداره طالبان با نشر اعلامیه‌‌ای گفته که گزارش‌هایی را در مورد اضافه‌ستانی کمیشن از سوی دفترهای راهنمایی معاملات و افزایش کرایه خانه‌های رهایشی از سوی مالکان دریافت کرده است. به باور این وزارت، همچو اضافه‌ستانی‌ها نشان‌دهنده سوءاستفاده از روند برگشت مهاجران به کشور می‌باشد. این وزارت هشدار داده است اگر دفاتر راهنمای معاملات جایدادها را بیشتر از قیمت ثبت‌شده قبلی به کرایه بدهند، یا کمیشن بیشتر از حد تعیین‌شده اخذ کنند، مورد پی‌گرد قانونی قرار خواهند گرفت.
این در حالی است که از سال ۲۰۲۳ تاکنون، بازگشت گسترده مهاجران افغان از ایران و پاکستان به افغانستان، تأثیرات قابل توجهی بر وضعیت اقتصادی و اجتماعی کشور داشته است. آمار رسمی و کلی از اخراج مهاجران افغانستان از ایران، پس از اعلام مقام‌های این کشور در دسامبر ۲۰۲۴ مبنی بر خروج گسترده افغان‌هایی بدون مدرک، در دسترس نیست؛ اما مقام‌های دولت پاکستان در ماه جاری میلادی گزارش داده‌اند که از ماه نومبر سال ۲۰۲۳ میلادی تاکنون بیش از هشت‌صد هزار مهاجر افغان را به کشورشان بازگشت داده‌اند. این بازگشت‌ها به طور معمول شامل خانواده‌هایی است که سال‌ها در کشورهای میزبان زندگی کرده‌اند و اکنون با چالش‌های جدی در تأمین مسکن، اشتغال، خدمات اولیه و مخارج خانه مواجه هستند.
