Photograph: Kate Holt/The Guardian
با گذشت بیش از سه سال از تسلط طالبان بر افغانستان، هزاران پناه‌جوی افغان همچنان در کشورهای همسایه، به‌ویژه پاکستان، در بلاتکلیفی به‌سر می‌برند. کندی رسیدگی به پرونده‌های پناهندگی توسط نهادهای بین‌المللی، این افراد را در وضعیت ناامیدکننده‌ای قرار داده است. این پناه‌جویان در نبود پاسخ روشن از سوی کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان با سرنوشت مبهم و آینده‌ای ناروشن روبه‌رو هستند. بیشتر آن‌ها که از بازگشت اجباری به افغانستان نگران‌اند، از سازمان ملل می‌خواهند که هرچه زودتر درخواست‌های‌شان را طی مراحل کند.
نبی، ۶۷ ساله و نظامی پیشین افغان، یکی از هزاران پناه‌جوی افغان در پاکستان است که اکنون با خانواده‌اش در خانه‌ای کرایی زندگی می‌کند. او ماهانه ۳۵ هزار کلدار (معادل ۱۵۰ دالر امریکایی) بابت کرایه خانه می‌پردازد و هزینه‌های گاز، برق، خوراک و دیگر مخارج، فشار مالی سنگینی بر دوشش گذاشته است. نبی چهار سال پیش، به دلیل تهدیدهای امنیتی طالبان که جانش را به خطر انداخته بودند، به پاکستان پناه آورد تا سازمان ملل او و خانواده‌اش را به کشورهای مهاجرپذیر معرفی کند. اما با گذشت چهار سال، هنوز هم درخواست پناهندگی‌اش طی مراحل نشده است.
این نظامی پیشین در صحبت با افغانستان آینده می‌گوید: «چهار سال است که در پاکستان زندگی می‌کنم. وقتی تهدید شدم، مجبور شدم همه چیز را در افغانستان رها کنم. هنگام ثبت‌نام در سازمان ملل، گفتند در جریان روند قرار می‌گیرم، اما بعد از یک مصاحبه کوتاه، همه‌چیز متوقف شد.» او از روند کند رسیدگی به پرونده‌های مهاجرتی، نهادهای بین‌المللی و سرنوشت نامعلوم خود و خانواده‌اش انتقاد می‌کند: «نه ایمیل، نه تماس، نه پاسخ روشنی که بفهمیم چه سرنوشتی در انتظار ماست. طفلکم که این‌جا تولد شده، هیچ سند و آینده‌ای ندارد.»
نبی که از زندگی موقت در پاکستان و آغاز روند اخراج اجباری مهاجران به شدت نگران است، می‌افزاید: «هر روز با ترس از اخراج و بی‌سرنوشتی می‌گذرد. بارها به دفتر سازمان ملل مراجعه کردیم، اما فقط گفتند که باید صبر کنید. اما این صبر تا کی، نمی‌دانم.»
لیلا، مهاجر دیگری است که با خانواده پنج‌نفره‌اش سه سال می‌شود در پاکستان به‌سر می‌برد. او نیز از انتظار درازمدت و بی‌پاسخ ماندن درخواست پناهندگی‌اش از سوی کمیساریای عالی سازمان ملل در اسلام‌آباد شکایت دارد: «در ابتدا کمی امیدوار بودم. طی چند ماه تماس گرفتند و برای مصاحبه دعوت شدم، اما بعد از آن، همه چیز خاموش شد. نه تماس، نه ایمیل، نه هیچ پاسخ مشخصی.»
لیلا که ماهانه ۲۵ هزار کلدار بابت کرایه خانه می‌پردازد، در شرایط دشوار اقتصادی قرار دارد: «در یک اتاق کوچک در کراچی، بدون اجازه کار، بدون خدمات صحی مناسب و بدون امکان آموزش برای کودکانم، فقط منتظر هستیم. این انتظار، شکنجه تدریجی است. اگر ما پذیرفته نمی‌شویم، صراحتاً بگویند و اگر پذیرفته می‌شویم چرا این‌قدر طول می‌کشد.»
هزاران نظامی پیشین، خبرنگار، فعال مدنی و حقوق بشری که از ترس طالبان افغانستان را ترک کرده‌اند، سرنوشتی مشابه نبی و لیلا دارند.
بنفشه، زن جوان و یکی از ده‌ها خبرنگار افغان، پس از سقوط نظام جمهوری به پاکستان پناه آورده و در کمیساریای سازمان ملل ثبت‌نام کرده است. او که اکنون با مادرش در شهر اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان، در بلاتکلیفی زندگی می‌کند، می‌گوید: «پرونده‌ام ثبت شد، بعد از هشت ماه انتظار، برای مصاحبه اولیه دعوت شدم، اما از آن زمان تا حالا هیچ پیشرفتی در پرونده ما صورت نگرفته.» او می‌افزاید: «سازمان ملل همیشه از حقوق بشر و حفاظت از افراد آسیب‌پذیر سخن می‌گوید، اما در عمل ما فراموش شده‌ایم. این انتظار طولانی، روان ما را افسرده کرده است. هیچ انسان بی‌گناهی نباید تنها به جرم پناه‌جو بودن، این‌چنین مجازات شود.»
آمارهای کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل نشان می‌دهد که در حال حاضر حدود ۳.۷ میلیون مهاجر افغان در پاکستان زندگی می‌کنند. از این میان، ۱.۳ میلیون نفر به‌طور رسمی ثبت‌نام شده‌اند و دارای کارت ثبت (PoR) صادرشده توسط دولت پاکستان‌اند. این مهاجران از چندین دهه پیش در پاکستان سکونت دارند و اخیراً حکومت پاکستان تا اول جولای ۲۰۲۵ برای خروج آن‌ها فرصت داده است.
همچنین، بر اساس آمارهای موجود، حدود ۸۰۰ هزار مهاجر دیگر دارای کارت مهاجرتی (ACC) هستند. حکومت پاکستان، ۳۱ مارچ ۲۰۲۵ را آخرین مهلت بازگشت داوطلبانه آنان اعلام کرده بود، اما اکنون روند اخراج اجباری آن‌ها آغاز شده است.
طبق آمارهای رسمی، حدود ۷۷۵ هزار مهاجر افغان دیگر بدون ثبت‌نام در سازمان ملل در پاکستان زندگی می‌کنند. هیچ آمار مشخصی درباره مهاجرانی که پس از سقوط حکومت جمهوری وارد پاکستان شده‌اند منتشر نشده، اما مقام‌های پاکستانی می‌گویند که بیش از ۶۰۰ هزار مهاجر افغان پس از بازگشت طالبان، وارد این کشور شده‌اند.
این مهاجران که روند ثبت‌نام‌شان در کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان بین یک تا چهار سال به طول انجامیده است، اکنون در شرایط دشواری قرار دارند و همچنان در معرض اخراج اجباری از سوی پولیس پاکستان هستند. کمیساریای عالی سازمان ملل علت تأخیر در رسیدگی به پرونده‌های متقاضیان را «ازدحام بیش از حد پناه‌جویان» عنوان کرده و گفته است که تمرکز این نهاد بر افراد در معرض خطر است.
