سازمان حمایت از رسانههای افغانستان روز جمعه ۲۱ نوامبر، سومین سمپوزیم جهانی آزادی بیان را در شهر برلین آلمان برگزار کرد؛ نشستی که با حضور خبرنگاران، پژوهشگران و نمایندگان نهادهای بینالمللی از کشورهای مختلف جهان، با محوریت حمایت از رسانهها و روزنامهنگاران افغان شکل گرفت.
هدف اصلی این گردهمایی، رساندن صدای خبرنگاران افغانستان بهویژه زنان روزنامهنگار که زیر سلطه طالبان با سانسور، تهدید و فشارهای گسترده روبهرو اند عنوان شد.
حامد عبیدی، رئیس سازمان حمایت از رسانههای افغانستان، نیز در این نشست آمار تازهای ارائه کرد. او گفت یافتههای این نهاد نشان میدهد که طی چهار سال گذشته بیش از ۵۵۰ مورد خشونت، بازداشت، تهدید و تعرض علیه خبرنگاران ثبت شده و طالبان دستکم ۲۵ فرمان محدودکننده بر فعالیت رسانهها وضع کردهاند. عبیدی افزود که «ژورنالیسم انتقادی تقریباً از بین رفته» و شمار زیادی از خبرنگاران برای جلوگیری از بازداشت یا شکنجه، مجبورند مخفیانه کار کنند.
او همچنین وضعیت خبرنگاران افغان در کشورهای همسایه را «بسیار شکننده و خطرناک» توصیف کرد؛ جایی که نبود اسناد قانونی، فشارهای امنیتی، تهدید اخراج اجباری و محدودیتهای کاری روزنامهنگاران را با بحران جدی روبهرو کرده است. عبیدی خواستار حمایت فوری از جمله صدور ویزای بشردوستانه، جلوگیری از اخراج پناهجویان خبرنگار و تأمین امنیت فیزیکی و دیجیتال آنان شد.
نصیراحمد اندیشه، نماینده افغانستان در ژنو، در سخنرانی خود تأکید کرد که «آزادی رسانه یک امتیاز نیست، بلکه هوای لازم برای کرامت انسانی است». او هشدار داد که در ساختار کنونی طالبان، «رسانههای مستقل آخرین سنگر در برابر خاموشی کامل» بهشمار میروند.
به گفته او، رسانههای تبعیدی اکنون بیش از ۷۰ درصد پوشش مستقل رویدادهای افغانستان را فراهم میکنند.
پس از فروپاشی جمهوری افغانستان در اگوست ۲۰۲۱، گروهی از خبرنگاران و مدیران رسانهای که کشور را ترک کردند، رسانههای تبعیدی را در اروپا، آمریکا و استرالیا ایجاد نمودند. این رسانهها اکنون نقش مهمی در اطلاعرسانی مستقل و حفظ آزادی بیان بازی میکنند، اما با موانع جدی روبهرو اند:
نبود منابع مالی پایدار فقدان، دسترسی مستقیم به اطلاعات داخل کشور، نبود کدهای اخلاقی مشخص و یکسان، کمبود آموزشهای تخصصی و فشارهای روانی از جمله مواردی است که چالشها را در برابر خبرنگاران برای پوشش اخبار بیشتر میسازد.
پژوهش تازهای که سازمان حفاظت از رسانههای افغانستان (AMSO) انجام داده و در سمپوزیم ارائه شد، نشان میدهد رسانههای تبعیدی بیش از هر زمان دیگری به یک «چارچوب اخلاقی بومی» نیاز دارند؛ چارچوبی که همزمان بر معیارهای جهانی یونسکو و فدراسیون بینالمللی خبرنگاران (IFJ) استوار باشد و هم با ارزشهای فرهنگی و بافت اجتماعی افغانستان سازگار باشد.
به باور پژوهشگران، ایجاد چنین ساختاری نهتنها اعتبار حرفهای رسانههای مهاجر را تقویت میکند، بلکه اعتماد مخاطبان داخل افغانستان را نیز افزایش میدهد؛ مخاطبانی که بسیاری از آنها در نبود رسانههای آزاد داخلی، به رسانههای تبعیدی بهعنوان تنها منبع اطلاعات مستقل تکیه کردهاند.
