با تشدید درگیریهای نظامی میان ایران و اسراییل، شبکههای اجتماعی به میدان گرم اظهارنظرهای متفاوت شهروندان افغانستان بدل شدهاند. این کاربران، چه در داخل افغانستان و چه در مهاجرت، با دیدگاههایی همدلانه و گاه خصمانه به مسأله ایران میپردازند. شماری با یادآوری رفتارهای تبعیضآمیز دولت و شهروندان ایران در برابر مهاجران افغان، این کشور را مستحق چنین سرنوشتی میدانند. گروه دیگری از منظر دینی، سیاسی و انسانی با مردم ایران ابراز همدردی میکنند و خواستار پایان این درگیری نظامی هستند. آگاهان مسایل سیاسی از پیامدهای منفی این درگیری به کشورهای منطقه، به ویژه افغانستان، هشدار میدهند و ابراز امیدواری میکنند که این نبرد هرچه زودتر پایان یابد.
مریم رحیمی، کاربر افغان شبکههای اجتماعی، در صفحه فیسبوکش به تنشهای نظامی ایران پرداخته و نوشته است: «وقتی ایران سالها مهاجران افغان را با تبعیض، تحقیر، خشونت فیزیکی و روانی مواجه ساخت، کودکان مهاجر را از حق تحصیل، کار و زندگی انسانی محروم کرد، هزاران جوان افغان را به جبهههای جنگ سوریه فرستاد و خانوادههای بیشماری را در مرزها آواره ساخت، وقتی کبرا را به گونه فجیع از بین برد و صدها مهاجر دیگر افغان را نیز به چنین سرنوشتی دچار ساخت، ما فراموش نکردهایم و نخواهیم کرد.»
این کاربر جوان افغان افزوده: «برای بسیاری از افغانها طبیعی است که این کشور را مستحق پیامدهای جنگ بدانند. این یک نوع بازگشت کارماست؛ طوفانی است که ایران خودش بذر آن را کاشته است.»
در مقابل، شماری از کاربران به دلایل نزدیکی مذهبی، ایدیولوژیک یا سیاسی با ایران ابراز همدلی کردهاند. صفیه ملیکی، دختر افغان، در شبکه اجتماعی فیسبوک نوشته است: «شاید این جنگ آغاز جنگ کفر و اسلام باشد که در آخرالزمان رخ میدهد.»
شمار دیگری از شهروندان افغانستان با وجود انتقاد از سیاستهای ایران در قبال مردم افغانستان، خود را در برابر این جنگ بیطرف نمیدانند و نگرانی خود را نسبت به پیامدهای آن ابراز میکنند.
مریم، یکی از زنان معترض در کابل، به افغانستان آینده میگوید: «ما تلخی جنگ را با گوشت و استخوان خود حس کردهایم. امروز که مردم تهران زیر بمباران به پناهگاه میروند، درد آنها را حس میکنیم.» او باور دارد که جنگ، فارغ از هویت طرفین، همواره از افراد بیگناه و بیطرف قربانی میگیرد. او میافزاید: «نه باید طرفدار جنگ باشیم و نه حامی خشونت؛ بلکه صدایی باشیم برای صلح، صدایی برخاسته از درد.»
همچنان بهار مهر، کارشناس سیاسی، به دو قطب متفاوت فکری در جامعه افغانستان نسبت به جنگ ایران اشاره میکند و میگوید: بخشی از جامعه، اسراییل را متجاوز به یک کشور اسلامی میدانند، اما گروه دیگری ایران را به عنوان حکومتی سرکوبگر میشناسند که نماینده واقعی مردم ایران نیست.
او تأکید دارد که این مواضع در تضاد با هم نیستند؛ بلکه میتوان در عین نقد نظامها، نسبت به رنج مردم هر دو کشور همدلی داشت. از دیدگاه او، حمایت برخی احزاب و چهرههای افغان از ایران، ریشه در مناسبات سیاسی و اقتصادی گذشته دارد، نه احساسات مردمی.
علاوه بر این، فرهاد دریا، هنرمند نامآشنای افغانستان، در پیامی در شبکه اجتماعی فیسبوک نوشته است، اگر همین آش و همین کاسه باشد، دیر نخواهد بود که سرنوشت تلخ ما به پای شما هم رقم شود و شما خدایناخواسته به ترک یار و دیار مجبور شوید. در آن صورت به یاد داشته باشید که آغوشِ این همسایه و همزبان به رویتان باز خواهد بود.
فرهاد دریا افزوده است: «همسایه نخواهد گذاشت خواهر یا همسر جوانتان در سرزمین او، به سرنوشت زهرآگین کبرا رضاییها دچار شود. اجازه نخواهد داد از فرط بیکسی و تحقیر، خود را مثل امیر توسلی در چارسوق کابل آتش بزنید. اما اگر این ملت فرصت میزبانی یافت، سوگند به خون کبرا رضایی، مهسا و امیر توسلی، نشان خواهد داد که شما برایش اتباع غیرمجاز نخواهید بود؛ بلکه در صف نخست سفرههای آب و نانشان خواهید نشست.»
دیدگاههایی که این روزها در فضای مجازی توسط کاربران افغان ابراز میشود، نه تنها بیانگر احساسات زودگذر؛ بلکه بازتابی از واقعیتهای تلخ مهاجرت، نگاههای ایدیولوژیک و خستگی عمومی از منازعات فرامنطقهای است.
کارشناسان سیاسی اما ایران را قربانی سیاستهای کشورهای ابرقدرت میدانند. ویس ناصری، تحلیلگر سیاسی، به این باور است که جنگ اسراییل و ایران بخشی از یک برنامه بزرگ برای ناامنسازی خاورمیانه است. او در صحبت با افغانستان آینده، میگوید که هدف اصلی حملات اسراییل بر خاک ایران، نابودی دولتی است که حاضر به اطاعت از سیاستهای آمریکا و اسراییل نیست. به گفته او، این طرح ایجاد یک خاورمیانه جدید زیر سلطه اسراییل را دنبال میکند.
در کنار تحلیلهای ژیوپلیتیک، شماری از صاحبنظران افغان با تأکید بر پیامدهای اقتصادی و انسانی این جنگ برای افغانستان هشدار میدهند که ادامه جنگ ایران به زیان کشورهای منطقه، به ویژه افغانستان، است.
اسدالله ندیم، کارشناس نظامی، با اشاره به جایگاه استراتژیک ایران در تأمین نیازمندیهای افغانستان، هشدار میدهد که ادامه جنگ، مسیر واردات مواد غذایی، سوخت و دارو را تهدید میکند و همچنان فشار بر مهاجران افغان در ایران را افزایش میدهد.
افزون بر این، شماری از چهرههای سیاسی افغان نیز به جنگ ایران و اسراییل واکنش نشان دادهاند. حامد کرزی، رییسجمهوری پیشین، و عبدالله عبدالله، رییس اجرایی دولت پیشین افغانستان، حمله اسراییل به ایران را محکوم کردهاند. همچنان حزب جمعیت اسلامی، جبهه مقاومت ملی و شماری از رهبران جهادی ضمن محکومیت این حمله، همدردی خود را نسبت به شهروندان ایران ابراز کردهاند.
طالبان نیز حمله اسراییل به خاک ایران را نقض حاکمیت ایران و اقدامی تحریکآمیز توصیف کرده و خواستار توقف این درگیری شدهاند. وزارت خارجه، زیر اداره طالبان، نوشته است که برای پیروزی مردم ایران دست به دعا خواهند شد. همچنان سفارت افغانستان در تهران که زیر اداره طالبان فعالیت میکند، در اعلامیهای از مهاجران افغان خواسته است تا از هرگونه اظهارنظر در مورد مسایل حساس سیاسی و امنیتی خودداری کنند.
تشدید تنشهای نظامی میان ایران و اسراییل با واکنشهای متفاوت کشورهای منطقه و جهان روبهرو شده است. بیشتر کشورهای غربی حمایت خود را از اسراییل اعلام کردهاند. دولت فرانسه، ایالات متحده آمریکا و شماری از کشورهای اروپایی از اسراییل حمایت کردهاند.
در مقابل، شماری از کشورهای منطقه از جمله پاکستان، عربستان سعودی، قطر و دیگر کشورها حمایت خود را از دولت ایران اعلام کردهاند. همچنان دولت چین و روسیه حمله اسراییل به ایران را نقض حاکمیت ملی این کشور دانسته و آن را محکوم کردهاند.
با این وصف، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد، با ابراز نگرانی از تشدید درگیریها، خواستار توقف فوری حملات و بازگشت به راهحل دیپلماتیک شده است. او در پیامی در شبکه اجتماعی اکس نوشته است: «تشدید تنش کافی است. زمان توقف آن فرارسیده است. صلح و دیپلماسی باید پیروز شود.»
از آغاز تنشهای نظامی میان ایران و اسراییل چهار روز میگذرد؛ نبردی که با حملات هوایی اسراییل بامداد روز جمعه، ۱۳ جون، آغاز شد و پاسخ موشکی و پهپادی ایران را به دنبال داشت. آمارهای رسمی نشان میدهد که در نتیجه این حملات، دستکم نوزده نفر در اسراییل و بیش از ۳۲۲ نفر در ایران کشته شدهاند. این آمارها نهایی نیست و ممکن است با ادامه درگیری تغییر کند. همچنان صدها تن دیگر در ایران و اسراییل در نتیجه حملات متقابل زخمی شدهاند. تاکنون درباره خسارات مالی این نبرد، جزییات کامل ارایه نشده است.