© Wakil Kohsar, AFP
همزمان با پایان مهلت تعیین‌شده از سوی دولت پاکستان برای بازگشت داوطلبانه مهاجران فاقد مدارک قانونی، صدها هزار مهاجر افغان برای بقا در این کشور با رشوه‌ستانی‌های مضاعف روبه‌رو شده‌اند. بیشتر این مهاجران به علت نبود زمینه‌های کاری و امنیت در افغانستان و همچنین ترس از پیگیری‌های طالبان، تلاش می‌کنند برای مدت بیشتری در پاکستان اقامت داشته باشند. عده‌ای از افراد سوءاستفاده‌گر در حوزه‌های پولیس پاکستان نیز با استفاده از مجبوری این مهاجران، روند اخاذی و آزار آنان را شدت بخشیده‌اند.
عتیق‌الله، مهاجر افغان که بیش از یک سال در شهر اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان زندگی می‌کند، در یک ماه گذشته دو مرتبه از سوی پولیس پاکستان بازداشت و با پرداخت رشوه آزاد شده است. او که از بازگشت به افغانستان هراس دارد، می‌گوید: «پولیس پاکستان در روزهای اخیر فشار بیشتری بر مهاجران آورده است. همسرم خبرنگار است و به دلیل فعالیت‌های رسانه‌ای‌اش، مجبور شدیم افغانستان را ترک کنیم. به همین دلیل، نمی‌خواستم به افغانستان برگردم.» عتیق‌الله درباره افزایش اخاذی پولیس پاکستان از مهاجران می‌افزاید: «بار اول با پرداخت پنج هزار کلدار از بازداشتگاه آزاد شدم، اما بار دوم مرا به کمپ مهاجران انتقال دادند. تمام فکرم پیش همسر و کودک شش‌ماهه‌ام بود که بدون من در این کشور چه خواهند کرد. خوشبختانه، همسرم با پرداخت ۵۰ هزار کلدار پاکستانی مرا آزاد کرد. اما نمی‌دانم اگر بار سوم به علت نداشتن ویزای معتبر بازداشت شوم، چه سرنوشتی در انتظارم خواهد بود.»
مهاجران افغان در پاکستان در حالی مجبور به پرداخت مبالغ هنگفت به عنوان رشوه به پولیس پاکستان می‌شوند که بیشتر آنان از بازگشت به افغانستان هراس دارند؛ عده‌ای به علت نبود زمینه‌های کاری و امنیت، و برخی دیگر به دلیل فعالیت‌های مدنی، رسانه‌ای یا کار در اداره‌های دولتی حکومت پیشین افغانستان.
محمد (نام مستعار)، خبرنگار افغان است که پس از سقوط کابل به پاکستان آواره شده. او می‌گوید: «به علت کارهای رسانه‌ای، سه ماه در زندان طالبان بودم. پس از آمدنم به پاکستان، کارم را در رسانه‌های تبعیدی که برخلاف دیدگاه طالبان فعالیت می‌کنند، ادامه دادم. تاکنون هم از شماره‌های ناشناس پیام دریافت می‌کنم که از من می‌پرسند کجا هستم و در کدام کشور زندگی می‌کنم. اگر پاکستان مرا اخراج کند، طالبان بدون شک مرا خواهند کشت و هیچ رحمی نخواهند کرد.»
ترس از بازگشت اجباری به افغانستان نه تنها در میان مردان؛ بلکه در دل زنان مهاجر نیز ریشه دوانده است. مژده (نام مستعار)، از دختران معترض افغان است که در پاکستان زندگی می‌کند. او قبلاً هفت ماه شکنجه جسمی و روحی را در زندان‌های طالبان تجربه کرده و مجبور شده با ۲۰ عضو خانواده‌اش به‌صورت غیرقانونی وارد پاکستان شود. مژده که حالا در بُن‌بست بازگشت به افغانستان یا ماندن در پاکستان گرفتار شده است، می‌گوید: «از روزی که پاکستان روند اخراج اجباری مهاجران را شروع کرده، یک روز هم نان از گلوی ما به راحتی پایین نرفته است. شب‌وروز در ترس‌ولرز هستیم. استرس و فشار روانی ما روزبه‌روز بیشتر می‌شود. نه راه برگشت داریم، نه پیشرفتی در پرونده‌های مهاجرتی ما صورت می‌گیرد. حیران مانده‌ایم چه کنیم. اگر اخراج شویم، آینده‌ی تاریک در انتظار ماست.»
این در حالی است که آخرین مهلت تعیین‌شده از سوی دولت پاکستان برای بازگشت داوطلبانه‌ی مهاجران فاقد مدارک رسمی، اول اپریل سال روان میلادی به پایان رسید. وزارت داخله پاکستان اعلام کرده که با پایان این ضرب‌الاجل، مهاجران بدون مدرک بازداشت و به‌طور اجباری از این کشور اخراج خواهند شد. بیشترین تعداد مهاجران ساکن در پاکستان را شهروندان افغانستان تشکیل می‌دهند. دولت پاکستان روند مرحله‌وار اخراج مهاجران فاقد مدارک را در ماه نوامبر ۲۰۲۳ آغاز کرد و تاکنون بیش از ۸۰۰ هزار مهاجر افغان را به کشورشان بازگردانده است. رسانه‌های پاکستانی نیز گزارش داده‌اند که برای اجرای این روند، حکومت‌های ایالتی عملیات گسترده‌ای را راه‌اندازی کرده‌اند.
بر اساس آمارهای ارایه‌شده از سوی دولت پاکستان، بیش از ۳ میلیون مهاجر افغان در این کشور حضور دارند. از این میان، ۱.۳ میلیون مهاجر با سابقه‌ی بیش از ده سال، ۸۰۷ هزار مهاجری که بین سال‌های ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ میلادی وارد پاکستان شده‌اند، و حدود یک میلیون مهاجر دیگر بدون مدارک رسمی طی سال‌های متمادی وارد این کشور شده و به زندگی خود ادامه می‌دهند. افزون بر این، کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان گزارش داده که حدود ۶۰۰ هزار شهروند افغانستان پس از سقوط کابل به دست طالبان در ۱۵ آگست ۲۰۲۱ از ترس جان‌شان به پاکستان پناه آورده‌اند. در این میان، هزاران کارمند حکومت جمهوری پیشین، نظامیان سابق، خبرنگاران و فعالان حقوق بشر شامل‌اند که در صورت بازگشت به افغانستان، با خطر بازداشت و شکنجه از سوی طالبان روبه‌رو خواهند شد. هرچند سازمان‌های حقوق بشری، به‌ویژه سازمان عفو بین‌الملل، از حکومت پاکستان خواسته‌اند که روند اخراج اجباری مهاجران افغان را متوقف کند، اما مقام‌های پاکستانی تأکید کرده‌اند که این برنامه را بدون تعلل اجرا خواهند کرد.
