© UNICEF/Mark Naftalin Young girls study at a school in Mazar-i-Sharīf, Balkh Province, Afghanistan.
چهارمین سال آموزشی در افغانستان تحت حاکمیت طالبان به‌تازگی آغاز شده است، اما دختران در مقاطع متوسطه و لیسه همچنان از رفتن به مکتب محروم‌اند. آرزوی صدها هزار دختر برای بازگشت به مکتب به یأس تبدیل شده و شمار زیادی از آنان دچار افسردگی و مشکلات روحی شده‌اند. دانش‌آموزانی که روزی با شور و شوق راهی مکتب می‌شدند، اکنون در چهاردیواری خانه‌ها محبوس‌اند و رؤیاهای‌شان به محاق رفته است. طالبان اما بدون توجه به حقوق اساسی این دختران، همچنان بر سیاست‌های زن‌ستیزانه‌ی خود پافشاری می‌کنند. در همین حال، استادان مکاتب از پیامدهای جبران‌ناپذیر این اقدام هشدار می‌دهند و از جامعه‌ی جهانی می‌خواهند که برای تحقق حقوق دختران و زنان در افغانستان بر طالبان فشار وارد کند.
بصیره (نام مستعار)، یکی از دانش‌آموزان دختر در کابل، چهار سال است که برای بازگشایی مکاتب لحظه‌شماری می‌کند. او حدود ده سال پیش همراه با برادرش، محسن، وارد مکتب شد. اکنون در ماه مارچ ۲۰۲۵، برادر بصیره وارد صنف دهم شده است، اما بصیره پس از تکمیل صنف ششم، دیگر نتوانسته به درس‌های مکتب ادامه دهد. او با حسرت به برادرش نگاه می‌کند که هر روز به مکتب می‌رود و می‌گوید که امیدش به آینده را کاملاً از دست داده است. این دختر ۱۶ ساله می‌گوید: «من روزهایی که مکتب نرفته‌ام را حساب می‌کنم، حتی ساعت‌های درسی را می‌شمارم. وقتی برادرم هر سال تقسیم‌اوقات جدید می‌گیرد، من آن را در ورق دیگری می‌نویسم. در خانه به ساعت نگاه می‌کنم و می‌دانم که حالا زنگ تغییر ساعت درسی نواخته می‌شود، اما من سال‌هاست که از شنیدن صدای این زنگ محروم هستم.»
بصیره در ماه آگست ۲۰۲۱، هم‌زمان با سقوط نظام جمهوری در افغانستان، دانش‌آموز صنف ششم بود و پانزدهم آگست آخرین روزی بود که در صنف درسی حضور یافته بود. او یکی از صدها هزار دانش‌آموزی است که با فرمان ملا هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، از ادامه‌ی آموزش بازمانده است. دانش‌آموزان دختر در افغانستان تحت حاکمیت طالبان وضعیت خوبی ندارند. شمار زیادی از آن‌ها با خانه‌نشینی اجباری، افسردگی و مشکلات روحی دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
فرخنده (نام مستعار)، دانش‌آموز دیگری است که به دلیل محرومیت از رفتن به مکتب دچار افسردگی شده و امید خود را برای آینده از دست داده است. او می‌گوید: «اگر مکاتب به روی دختران بسته نمی‌شد، امسال در صنف دوازدهم می‌بودم و برای امتحان کانکور آماده می‌شدم. اما حالا بدون هیچ مصروفیتی در خانه نشسته‌ام و منتظر آینده‌ای نامشخص هستم.» این دانش‌آموز بازمانده از تحصیل می‌افزاید که محدودیت‌های طالبان بر آموزش، کار و سایر فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی زنان، سبب شده است که آن‌ها نسبت به آینده ناامید شوند و سرنوشت خود را مبهم و تاریک ببینند.
استادان مکاتب با انتقاد از سیاست‌های زن‌ستیزانه‌ی طالبان هشدار می‌دهند که ادامه‌ی محرومیت دختران از آموزش و کنار گذاشتن زنان از عرصه‌های اقتصادی و اجتماعی، افغانستان را در آینده‌ی نزدیک دچار بحران جبران‌ناپذیر خواهد کرد. محمدرحیم، استاد پیشین یکی از مکاتب دولتی در کابل، می‌گوید: «ممنوعیت آموزش دختران نه‌تنها آینده‌ی فردی آن‌ها را تیره کرده، بلکه ضربه جبران‌ناپذیری به جامعه‌ی افغانستان وارد آورده است. نبود نیروی کار متخصص زن، کاهش سطح سواد و محرومیت از پیشرفت علمی و اقتصادی، از پیامدهای نگران‌کننده این سیاست‌ها به شمار می‌رود.» او می‌افزاید: «کشورهای جهان باید با رویکردی سنجیده و مناسب وارد عمل شوند و طالبان را وادار کنند که به حق آموزش، تحصیل و کار زنان احترام بگذارند.»
طالبان در ماه آگست ۲۰۲۱، هم‌زمان با تسلط بر افغانستان، آموزش دختران بالاتر از صنف ششم را تعلیق کردند. وزارت معارف زیر کنترل این گروه اعلام کرد که براساس دستور ملا هبت‌الله آخندزاده، مکاتب متوسطه و لیسه‌های دخترانه تا زمانی که «شرایط مناسب اسلامی» فراهم شود، مسدود خواهند ماند. اکنون که نزدیک به چهار سال از حاکمیت طالبان بر افغانستان می‌گذرد، هنوز هم دستور بازگشایی مکاتب متوسطه و لیسه‌ها به روی دختران صادر نشده است. این موضوع همواره یکی از محورهای اصلی نشست‌های بین‌المللی و داخلی بوده و جامعه‌ی جهانی بارها از طالبان خواسته است که از گروگان‌گیری حق آموزش دختران دست بردارند. با این حال، طالبان هیچ‌گونه اعتنایی به این درخواست‌ها نکرده‌اند.
بر اساس آخرین گزارش صندوق بین‌المللی کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) که در ماه مارچ ۲۰۲۵ منتشر شد، با حاکمیت طالبان حدود ۲.۲ میلیون دختر در افغانستان از ادامه آموزش در مقاطع متوسطه و لیسه محروم شده‌اند. همچنین پیش‌بینی شده است که در صورت ادامه این وضعیت تا سال ۲۰۳۰، بیش از چهار میلیون دانش‌آموز دختر از حق تحصیل محروم خواهند شد.
