هرچند نهادهای صحی افغانستان آمار دقیقی از زایمان‌های مرگ‌بار ارایه نمی‌کنند، اما شواهد میدانی و اظهارات پزشکان نشان می‌دهد که در سال‌های پسین شمار زیادی از زنان افغان زایمان‌های مرگ‌بار را تجربه می‌کنند. ازدواج‌های زیر سن قانونی، گسترش فقر، قطع کمک‌های بین‌المللی به کشوری تحت اداره طالبان و کمبود کادر درمانی، از عوامل اصلی افزایش مرگ‌ومیر زنان در کشور به شمار می‌رود. با آن‌که سازمان‌های بین‌المللی بارها درباره خطر ازدواج زودهنگام بر سلامت جسمی و روانی دختران هشدار داده‌اند، اما شواهد میدانی نشان می‌دهد که در ولسوالی‌های دورافتاده، همچنان دختران در سنین کودکی به نکاح داده می‌شوند.
داکتر زرغونه، متخصص نسایی ولادی در یکی از شفاخانه‌های کابل، به افغانستان آینده می‌گوید: «ما تقریباً هر هفته مواردی از زایمان‌های دشوار در میان دختران ۱۴ تا ۱۶ ساله داریم. اکثر این دختران ظرفیت فیزیکی برای بارداری را ندارند. عوارضی چون خون‌ریزی شدید، فشار بلند یا مرگ در هنگام زایمان در این گروه سنی زیاد دیده می‌شود.»
همچنین، داکتر حمیرا سادات، متخصص نسایی و قابلگی در یکی از شفاخانه‌های دولتی کابل، می‌گوید: «ما هر روز با مادرانی مواجه می‌شویم که در شرایط بسیار خطرناک به شفاخانه آورده می‌شوند؛ اکثرشان یا بسیار جوان‌اند یا چندمین بار پیاپی باردار شده‌اند. بسیاری از این زنان به خاطر فقر تا آخرین لحظه به داکتر مراجعه نمی‌کنند.» او می‌افزاید: «از سوی دیگر، ما با کمبود شدید دوا، بستر و حتی قابله‌های آموزش‌دیده مواجه هستیم. وقتی آموزش طبی بر زنان بسته می‌شود، فردا قابله‌ای در کار نیست و این یعنی مادران بیشتری را از دست می‌دهیم. ما خدمت می‌کنیم، اما بدون امکانات دست‌وپای ما بسته است.»
بر بنیاد گزارش صندوق کودکان سازمان ملل (یونیسف)، افغانستان یکی از بالاترین نرخ ازدواج دختران زیر ۱۸ سال را در جهان دارد. این ازدواج‌ها نه تنها فرصت زندگی کودکانه را از دختران می‌گیرند؛ بلکه منجر به بارداری‌های ناخواسته و پرخطر نیز می‌شوند.
پس از تسلط طالبان، نظام اقتصادی کشور فروپاشید و میلیون‌ها خانواده به فقر اقتصادی گرفتار شده‌اند. فقر گسترده موجب افزایش ازدواج‌های زودهنگام شده است.
گلالی، زن ۳۵ ساله و مادر پنج کودک که در منطقه قلعه‌شهدا کابل زندگی می‌کند. او در این باره می‌گوید: «وقتی یکی از اولادهایم مریض می‌شود، هیچ کاری کرده نمی‌توانم. پول کلینیک خصوصی را ندارم و دوا بسیار قیمت است. بعضی وقت‌ها اطفالم بدون گرفتن دوا خوب می‌شوند.» او اضافه می‌کند: «اگر دخترم چهارده یا پانزده ساله می‌بود، شاید مجبور می‌بودم او را به شوهر بدهم؛ چون مشکلات اقتصادی داریم و راه دیگری در پیش نداریم.»
کاهش کمک‌های بین‌المللی نیز در افزایش زایمان‌های مرگ‌بار نقش داشته است. پس از سقوط نظام پیشین، نهادهایی چون USAID، بانک جهانی و اتحادیه اروپا پروژه‌های صحی خود را در افغانستان متوقف یا محدود کرده‌اند.
داکتر یوسف رحمانی، مسوول پیشین یکی از کلینیک‌ها در کابل، می‌گوید: «پیش از ۲۰۲۱، هر ماه از کمک‌های نهادهای خارجی دوا، معاش داکتران و تجهیزات دریافت می‌کردیم. حالا اکثر کلینیک‌ها یا بسته شده‌اند یا با حداقل امکانات فعالیت دارند. تعداد بیماران افزایش یافته، اما امکانات نصف شده است.»
مراکز صحی کشور با کمبود شدید کادر درمان نیز روبه‌رو هستند. بسیاری از داکتران زن پس از بازگشت طالبان، یا کشور را ترک کرده‌اند یا اجازه کار ندارند. این وضعیت باعث شده زنان باردار، دختران نوجوان و بیماران زن از دریافت خدمات ضروری محروم بمانند. در ولایت‌هایی مانند غور، ارزگان و پکتیکا، برخی مراکز صحی حتی برای روزها بدون داکتر می‌مانند و بیماران ناچارند کیلومترها پیاده‌روی کنند تا به نزدیک‌ترین مرکز برسند.
در نبود دولت رسمی و نظام آمارگیری دقیق، رقم واقعی مرگ‌ومیر زنان افغان در هنگام زایمان مشخص نیست. بسیاری از مرگ‌ها، به ویژه در مناطق دورافتاده، ثبت نمی‌شوند؛ مسأله‌ای که موجب کاهش توجه جهانی به این بحران انسانی شده است.
سازمان‌های بین‌المللی و کشورها نیز از زایمان‌های مرگ‌بار در افغانستان ابراز نگرانی کرده‌اند. سفارت بریتانیا در افغانستان به مناسبت «روز جهانی قابله‌ها» هشدار داده که این کشور از بالاترین نرخ‌های زایمان مرگ‌بار در جهان برخوردار است. در بیانیه این سفارت آمده است: «رفع ممنوعیت آموزش طبی برای زنان، به ویژه در بخش قابلگی، اقدامی فوری برای نجات جان مادران و نوزادان است.» این سفارت افزوده است: «در روز جهانی قابله، این یک یادآوری قوی است که آموزش طبی زنان، به ویژه در بخش‌های حیاتی مانند قابلگی، برای محافظت از جان مادران و نوزادان ضروری است.»
صندوق جمعیت ملل متحد نیز در پیام جداگانه، نسبت به آینده سلامت مادران در افغانستان ابراز نگرانی کرده است. باباتونده اوسوتایمهین، مدیر اجرایی این نهاد، با تأکید بر نقش حیاتی قابله‌ها در مناطق جنگ‌زده و اردوگاه‌های مهاجران، خواستار سرمایه‌گذاری فوری و پایدار در آموزش و تجهیز قابله‌ها در افغانستان شده است. این نهاد هشدار داده که تداوم منع آموزش زنان در رشته‌های طبی می‌تواند به فروپاشی کامل خدمات صحی ابتدایی در ولایت‌های محروم منجر شود.
این همه درحالی است که پس از سقوط نظام جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت، افغانستان با بحران‌های چندلایه‌ای از جمله فروپاشی نظام صحی، قطع کمک‌های بین‌المللی، افزایش فقر و محدودیت‌های شدید اجتماعی و فرهنگی روبه‌رو شده است. این شرایط زمینه‌ساز افزایش ازدواج‌های زودهنگام شده که در بسیاری موارد به زایمان‌های مرگ‌بار می‌انجامد.
