لطیف پدرام، عضو پیشین پارلمان افغانستان و از چهرههای شناختهشدۀ جریانهای هویتمحور، با انتشار مطلبی تازه در شبکههای اجتماعی دوباره بحث زبان و هویت را در افغانستان داغ کرده است. او با استناد به دیدگاههای محمدرضا باطنی، زبانشناس برجسته، تأکید کرده است که از نگاه علمی، «فارسی، دری و تاجیکی سه نام برای یک زبان واحد هستند و نه سه زبان جداگانه».
پدرام در نوشتهاش میگوید زمانی که فرد «الف» پیامی را ارسال کند و فرد «ب» بدون نیاز به مترجم آن را دریافت و کاملاً درک کند، به این معناست که هر دو در چهارچوب یک زبان واحد سخن میگویند. او تأکید میکند که اصرار برخی از افغانستانیها بر «دری» بهعنوان یک زبان مستقل، یا تأکید معدودی از تاجیکستانیها بر «تاجیکی»، بیشتر ریشه در حساسیتهای سیاسی و احساسات ملی دارد تا واقعیتهای زبانشناختی.
این سیاستمدار جنجالی همچنین با اشاره به جایگاه بینالمللی زبان، گفته است: «در جهان علم، فرهنگ و سیاست، این زبان با عنوان ‘فارسی’ شناخته میشود؛ ‘دری’ و ‘تاجیکی’ شهرت و اعتبار جهانی ندارند. بنابراین، من فارسی را ترجیح میدهم. زبان من فارسی است، تبار من تاجیک است و سرزمین من خراسان نام دارد.»
اما این دیدگاهها واکنشهای گسترده و گاه تند را نیز در پی داشته است. شماری از منتقدان میگویند که تأکید پدرام بر نام «فارسی» نادیدهگرفتن حساسیتهای هویتی بخشی از جامعه افغانستان است که «دری» را نماد هویت فرهنگی و تاریخی خود میدانند. گروهی دیگر پدرام را متهم میکنند که با مطرحکردن عنوان «خراسان» و برجستهسازی هویت تاجیک، در پی ایجاد شکافهای قومی و تأمین اهداف سیاسی مشخص است.
در مقابل، حامیان پدرام میگویند سخنان او بر مبنای اسناد علمی و زبانشناختی است و تأکید میکنند که نامهای مختلف این زبان بیش از آنکه علمی باشند، محصول مرزبندیهای سیاسی و تحولات تاریخیاند.
اظهارات تازه پدرام بار دیگر نشان داده است که مسألۀ زبان در افغانستان همچنان موضوعی حساس، چندلایه و پیوندخورده با بحثهای هویتی و سیاسی است؛ موضوعی که هر بار با طرح آن، موجی از بحث و جدل را در فضای عمومی کشور برمیانگیزد.
