در روزهای اخیر بازداشت‌های پیاپی دختران و زنان جوان در مناطق مختلف شهر کابل توسط نیروهای وزارت امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر طالبان به یکی از نگرانی‌های جدی در برابر خانواده‌ها در کابل بدل شده است. شماری از دختران جوان در کابل می‌گویند که با افزایش این بازداشت‌ها، دیگر جرأت گشت‌وگذار در سطح شهر را ندارند و حتی برای انجام کارهای روزمره از خانه بیرون نمی‌شوند؛ زیرا هر لحظه بیم آن وجود دارد که بدون ارتکاب هیچ جرم یا تخلفی، تنها به دلیل زن‌بودن یا پوششی که مورد پسند طالبان نیست، از سوی مأموران این گروه بازداشت شوند. خانواده‌ها نیز با ابراز نگرانی از امنیت دختران‌شان، آن‌ها را از بیرون‌شدن منع می‌کنند. با این حال، فعالان حقوق زن می‌گویند آن‌چه امروز در کابل جریان دارد، فراتر از یک رویکرد دینی یا اخلاقی بوده و بخشی از یک برنامه‌ی هدفمند، منظم و سیستماتیک برای حذف کامل حضور زنان، خاموش‌ساختن صداهای این قشر اجتماعی و جلوگیری از هرگونه فعالیت مدنی می‌باشد.
فریبا (نام مستعار) دختر ۱۷ ساله و باشنده‌ی ناحیه‌ی پانزدهم شهر کابل است. او در صحبت با افغانستان آینده، می‌گوید که پس از آغاز موج جدید بازداشت دختران از سوی نیروهای طالبان، زندگی او که به گونه‌ی کامل مختل شده و از ترس بازداشت حتی حاضر نیست از خانه بیرون شود. این دختر جوان که تا چند روز پیش به صورت پنهانی به یکی از آموزشگاه‌های زبان انگلیسی می‌رفت و مسوولیت خرید سودای خانه را بر‌عهده داشت، اکنون به گفته‌ی خودش، به اجبار در خانه حبس شده است.
فریبا میافزاید: «من چادر و لباس دراز می‌پوشم و هیچ‌گاهی از حجاب اسلامی سرپیچی نکرده‌ام، اما با آن هم هر باری که قدم بیرون از خانه می‌گذارم، احساس می‌کنم که شاید هدف بعدی من باشم. اکنون حتی جرأت ندارم دواخانه، نانوایی و یا فروشگاه نزدیک خانه‌ی خود بروم.» به سخن او، اکنون در افغانستان دختر بودن به خودی‌خود به یک «جرم نانوشته» تبدیل شده است؛ درحالی که دختران و زنان افغان از همان آغاز بازگشت طالبان از حق آموزش، کار و حضور فعال در جامعه محروم بودند، اکنون با بازداشت‌های اخیر، همان آزادی محدود برای رفت‌وآمد در مواقع ضروری نیز از آن‌ها گرفته شده است.
فریبا خاطرنشان می‌سازد که این وضعیت نه تنها امید به آینده را از دختران گرفته؛ بلکه هویت انسانی آن‌ها را نیز زیر سوال برده است: «در چنین شرایطی نه می‌توان درس خواند نه زندگی کرد و حتی نمی‌توان خواب آینده‌ی بهتر را دید. احساس می‌کنم همه چیز از ما گرفته شده؛ صدای ما، حضور ما و حتی حق زنده‌بودن در فضای باز.»
همچنان رابعه، زن ۴۳ ساله و مادر سه دختر جوان و نوجوان، می‌گوید که فضای شهر برای خانواده‌هایی که دختر دارند، به شدت ترسناک و نگران‌کننده شده است. او دیگر نمی‌تواند با خیال راحت به دخترانش اجازه بیرون رفتن از خانه را بدهد. رابعه وضعیت روانی خانواده‌اش را «مضطرب» توصیف می‌کند و می‌گوید که طالبان با این رفتارهای خود، آرامش را از خانه‌های مردم گرفته‌اند: «هر روز که یکی از دخترانم می‌خواهد بیرون برود، چه برای خرید دوا، چه برای خرید مواد غذایی یا هر کار ضروری دیگر، دلم می‌لرزد. می‌ترسم که دیگر برنگردند یا خبر بازداشت‌شان را نشنوم و با این ترس زندگی می‌کنیم.»
این مادر سه دختر جوان و نوجوان با اشاره به نگرانی بازداشت دختران در سطح شهر میافزاید که مردم نه دلیل بازداشت‌ها را می‌دانند و نه راهی برای جلوگیری از آن دارند. به گفته‌ی او، با آن که دخترانش حجاب کامل دارند و همیشه با احتیاط از خانه بیرون می‌روند، با آن هم خانواده احساس امنیت نمی‌کند و در نهایت برای آن‌ها اجازه بیرون رفتن داده نمی‌شود.
با این حال، شماری از فعالان حقوق زن با ابراز نگرانی از بازداشت‌های اخیر، می‌گویند که طالبان با استفاده از ابزار دین و تفسیر سخت‌گیرانه‌ی خود در پی حذف کامل زنان از صحنه‌ی اجتماع هستند. به باور این فعالان، بازداشت خودسرانه‌ی دختران نه تنها از منظر حقوق بشری غیرقانونی است؛ بلکه بخشی از یک سیاست سیستماتیک برای ایجاد فضای سرکوب، سکوت و انزوا در جامعه به ویژه برای زنان به شمار می‌رود. آن‌ها تأکید می‌کنند که این اقدامات در آستانه‌ی پانزدهم اگست، سالروز سقوط نظام جمهوری و بازگشت طالبان به قدرت، به گونه‌ی هدفمند برای جلوگیری از اعتراضات و دادخواهی‌های زنان طراحی شده است.
فرحناز حیدری، فعال حقوق زن، بازداشت‌های اخیر دختران و زنان در کابل را بخشی از یک سیاست سرکوب سیستماتیک از سوی طالبان می‌داند و می‌گوید که این اقدامات به دلیل مسایل دینی نیست؛ بلکه با اهداف سیاسی و امنیتی صورت می‌گیرد. او میافزاید: «طالبان زیر نام دین، زنان را هدف قرار می‌دهند تا حضور و نقش اجتماعی‌شان را به صفر برسانند. آن‌چه امروز در کابل جریان دارد، فقط نقض حقوق زنان نیست؛ بلکه یک حمله‌‌ی آشکار به نفس وجود زن در جامعه است.»
خانم حیدری به این باور است که زمان‌بندی این بازداشت‌ها بی‌ارتباط با فرارسیدن پانزدهم اگست نیست: «طالبان هراس دارند که زنان برای فریاد زدن عدالت و آزادی به خیابان‌ها نیایند و بازداشت‌های اخیر یک حرکت پیش‌گیرانه برای خاموش‌ساختن آن صداهاست.» او تأکید می‌کند که جامعه‌ی جهانی باید این اقدامات طالبان را به عنوان بخشی از خشونت ساختاری علیه زنان به رسمیت بشناسد و در قبال آن سکوت نکند.
در عین حال، شماری از زنان معترض نیز پیش از این با نشر اعلامیه‌ای گفته‌اند که طالبان در آستانه‌ی پانزدهم اگست، به منظور جلوگیری از دادخواهی‌های زنان، این موج تازه‌ای از بازداشت‌های خودسرانه را آغاز کرده‌اند. به باور آن‌ها، این اقدامات با بهانه‌هایی چون بی‌حجابی یا همکاری با جبهه مقاومت، در اصل تلاشی برای خاموش‌کردن صدای اعتراضات است.
در همین حال، آزیتا نظیمی، فعال حقوق زن، دیدگاه متفاوتی دارد و مدعی است که علل اصلی بازداشت‌های اخیر، محدود به مسایل دینی نیست؛ بلکه ریشه در منافع مالی و اهداف سرکوبگرانهی طالبان دارد. او در صحبت با افغانستان آینده، گفت: «طالبان از بازداشت زنان و دختران افغان به عنوان منبع درآمد استفاده می‌کنند. آن‌ها دختران و زنان باحجاب را به اتهام بی‌حجابی بازداشت می‌کنند. بعد در بدل رهایی آن‌ها، از خانواده‌های‌شان مبالغ هنگفتی بین ۱۵ تا ۲۰ هزار افغانی پول نقد مطالبه می‌کنند.خانواده‌ها که نگران سلامت و حیثیت دختران‌شان هستند، ناگزیر به پرداخت این پول می‌شوند. این در حقیقت یک تجارت شرم‌آور و سیستماتیک به نام دین است.»
خانم نظیمی تأکید می‌کند که طالبان با ایجاد فضای وحشت و تهدید در جامعه در حال تحمیل سکوت هستند و از شرایط به وجودآمده سوءاستفاده مالی می‌کنند. او میافزاید: «ترس و وحشتی که امروز میان خانواده‌ها حاکم شده، برنامه‌ریزی‌شده است. طالبان نه تنها جامعه را با تهدید خاموش می‌سازند؛ بلکه با گروگان‌گیری حقوق و آزادی‌های زنان، برای خود منبع عاید ساخته‌اند.»
این همه درحالی است که بازداشت‌های اخیر دختران و زنان در کابل با واکنش‌های گسترده‌ی نهادهای بین‌المللی و چهره‌های سیاسی پیشین افغانستان نیز مواجه شده است. ریچارد بنت، گزارشگر ویژه‌ی حقوق بشر سازمان ملل برای افغانستان، با ابراز نگرانی اعلام کرده که این بازداشت‌ها یادآور اقدامات سرکوبگرانهی طالبان در اوایل سال ۲۰۲۴ می‌باشد، اما بر اساس گزارش‌ها، این بار برخوردها خشونت‌آمیزتر، گسترده‌تر و نگران‌کننده‌تر است. به سخن او، این روند بخشی از آزار و اذیت سیستماتیک جنسیتی در افغانستان است که موجب ترس عمیق و پایدار در میان زنان و مردم شده است.
هم‌زمان با این، دفتر هیأت معاونت سازمان ملل متحد در افغانستان (یوناما) نیز با نشر اعلامیه‌ای، از طالبان خواسته تا درباره‌ی موج بازداشت‌های اخیر شفاف‌سازی کنند. یوناما هشدار داده است که ادامه‌ی چنین اقداماتی باعث افزایش انزوای زنان، از بین‌رفتن اعتماد عمومی و تشدید فضای ترس در جامعه می‌شود.
در کنار این، شماری از شخصیت‌های سیاسی پیشین افغانستان در تبعید نیز با محکوم‌کردن این اقدامات طالبان، آن را نقض آشکار حقوق زن عنوان کرده‌اند. طالبان اما بازداشت زنان توسط محتسبان امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر را رد کرده و گفته‌اند که مأموران این وزارت در چهار سال گذشته هیچ زنی را به جرم بی‌حجابی بازداشت نکرده است.
