جنگ میان اسراییل و ایران، تأثیرات ناخوشایندی بر شهروندان افغانستان برجای گذاشته است. در چند روز گذشته، هم‌زمان با اعلام آتش‌بس میان ایران و اسراییل، مهاجران افغان بیش از پیش آماج سرکوب و تحقیر نهادهای دولتی، فعالان رسانه‌ای و شهروندان عادی این کشور قرار گرفته‌اند. گروهی از شهروندان ایران که از حملات هوایی نیروهای اسراییلی به نحوی متأثر شده‌اند، اکنون انرژی منفی خود را صرف اهانت و بدرفتاری با مهاجران افغان می‌کنند. نشر خبرهای مرتبط با بازداشت پنج شهروند افغان به اتهام جاسوسی برای اسراییل نیز سبب شده رنج این مهاجران دو برابر افزایش یابد. نیروهای امنیتی ایران اکنون مهاجران افغان را به جاسوسی برای اسراییل متهم می‌کنند و مورد آزارواذیت قرار می‌دهند. این اتهام‌های بی‌اساس در کنار تشدید بدرفتاری‌های گذشته، ادامه زندگی را برای مهاجران افغان در ایران ناممکن ساخته است.
بسیاری از این مهاجران که سال‌های زیادی از عمر خود را در ایران سپری کرده‌اند و یا برخی از آن‌ها در این کشور زاده شده‌اند، اکنون نه تنها از حق کار و آموزش در این کشور محروم‌اند؛ بلکه با توهین و تحقیر مضاعف و تهدید به اخراج روبه رو هستند.
نیلاب ۲۸ ساله، یکی از مهاجران افغان است که به دلیل بیکاری در کشور، به ایران مهاجرت کرده و از مدت دو سال به این‌سو در تهران زندگی می‌کند. نیلاب که با ویزای قانونی در ایران به سر می‌برد، از وضعیت بد مهاجران افغان پس از پایان جنگ میان ایران و اسراییل خبر می‌دهد و می‌گوید که کارفرمای ایرانی، شوهرش را از کار برکنار کرده است. به گفته او، پس از جنگ دوازده‌روزه، در بیشتر مناطق ایران مهاجران افغان را استخدام نمی‌کنند.
نیلاب می‌افزاید که رفتار شهروندان عادی ایران نیز در برابر مهاجران افغان تغییر کرده است. همسایه‌ها، دکان‌داران و حتی دست‌فروشان با مهاجران افغان برخورد مناسبی ندارند و به آن‌ها بیشتر از پیش با نگاه‌های تحقیرآمیز می‌نگرند. نیلاب می‌گوید بسیاری از مردم ایران به گونه مستقیم یا غیرمستقیم می‌گویند که افغان‌ها باعث شده‌اند وضعیت این کشور بدتر شود. این مهاجر افغان گفت: «نه دولت رفتار درستی دارد و نه مردم عادی. خصوصاً بعد از جنگ، سخت‌گیری‌های دولت و رفتار اهانت‌آمیز مردم عادی بیشتر شده است. شمار ایست‌های بازرسی و بازرسی‌های سیار در شهرهای ایران به طور چشم‌گیری افزایش یافته.» به سخن او، مأموران امنیتی هر مهاجر افغان را که در وسایط نقلیه مانند موتر، موترسیکلت یا اوتوبوس مشاهده کنند، متوقف کرده، بازرسی بدنی انجام می‌دهند و تلفن‌های همراه‌شان را نیز بررسی می‌کنند.
مونسه عمرزاده، دیگر مهاجر افغان مقیم تهران، می‌گوید که پس از آغاز جنگ میان ایران و اسراییل، فرصت‌هایی که پیش از آن برای مهاجران وجود داشت، به طور قابل‌توجهی محدود شده است. به گفته او، روند صدور برگه‌های سرشماری کاملاً متوقف شده و در بخش آموزش و پرورش نیز مهاجران اجازه ندارند فرزندان‌شان را ثبت‌نام کنند.
او همچنان از تغییر رفتار همسایه‌ها و فروشنده‌های اطراف محل زندگی‌شان خبر می‌دهد و می‌گوید که آن‌ها با نگاه تحقیرآمیز برخورد می‌کنند؛ امری که برای او و خانواده‌اش توهین‌آمیز و نگران‌کننده است. این مهاجر افغان به افزایش بازداشت مهاجران در شهرهای مختلف ایران اشاره می‌کند و می‌افزاید که برخی از این مهاجران هنگام بازداشت، اجازه نیافته‌اند به خانواده‌های خود اطلاع دهند که قرار است اخراج شوند.
مونسه که با خانواده شش نفره‌اش از سه سال به این‌سو در پایتخت ایران زندگی می‌کند، می‌گوید مهاجران افغان برای نجات جان خود و فرار از تهدیدات امنیتی به ایران مهاجرت کرده‌اند، اما اکنون در این کشور احساس ناامنی و اضطراب دارند و آرامش روانی‌شان به شدت مختل شده است. به گفته مونسه، بسیاری از این افراد سال‌ها در ایران زندگی کرده‌اند، برخی در این کشور به دنیا آمده‌اند و حتی تعدادی از آن‌ها همسر ایرانی دارند، اما بدون هیچ تفاوتی به آن‌ها برگه خروجی داده می‌شود و مجبور به ترک کشور می‌شوند.
وضعیت مهاجران تنها به رفتار اهانت‌آمیز شهروندان ایران، کارفرمایان و اخراج محدود نمی‌شود؛ بلکه شماری از این مهاجران با شرایط دشوارتری نیز روبه رو می‌شوند.
سالم رضایی، دانش‌جوی افغان است که برای تحصیل به ایران رفته است. او به تازگی تجربه تلخی از بازداشت موقت توسط پولیس ایران را در صفحه فیس‌بوکش منتشر کرده است. او نوشته است که با یکی از دوستانش برای ترمیم کامپیوتر به شهر قم رفته و در نزدیکی حرم معصومه، برای شارژ کمپیوتر وارد مسجدی شده است. به گفته او، در این جریان پولیس شهر قم او و دوستش را مورد بازجویی قرار داده و بر آن‌ها اتهام بسته که به منظور جاسوسی برای اسراییل از مردم اطلاعات گردآوری می‌کردند.
سالم می‌افزاید که پولیس شهر قم او و دوستش را به مرکز پولیس منتقل کرده و هر دوی آن‌ها پس از توهین‌های فراوان، بدن‌شان را برای تفتیش لخت کرده‌اند. آن‌ها از این مرکز پولیس براأت گرفته و مرخص شده‌اند، اما در مسیر مشهد – تهران بار دیگر پولیس ایران آن‌ها را متوقف کرده و مورد بازجویی قرار داده‌اند.
سالم در این باره گفت: «در ایست بازرسی تهران پایین کردند. با چک مدارک و گوشی و لپ‌تاپ چیزی گیرشان نیامد. گفتیم دانشگاهی هستیم. یکی‌شان گفت بمانید، توهین نکنید به این‌ها. دیگری گفت افغانی و سگ یکی‌اند. به عکس‌های خانوادگی‌ام گیر دادند، حتی به عکس تعمیر نیمه‌کاره مکتب ما گیر دادند. آخرش با سیلی کاری و پاک کردن آشغال‌های جاده آزادمان کردند.»
با این حال، فعالان حقوق بشر وضعیت مهاجران افغان در ایران را تأسف‌بار توصیف می‌کنند و خواستار رسیدگی سازمان‌های حقوق بشری به وضعیت این مهاجران هستند.
گلچین یفتلی، فعال حقوق بشر، در صحبت با افغانستان آینده می‌گوید با وجود بحران در افغانستان و مهاجرت میلیون‌ها افغان به ایران، فشارها و برخوردهای ناعادلانه علیه مهاجران در ایران افزایش یافته است. او تأکید می‌کند که بسیاری از مهاجران با تهدید، توهین و اتهام‌های بی‌اساس مانند جاسوسی برای اسراییل مواجه‌اند که بسیار تأسف‌بار است.
او می‌افزاید که اتهامات بی‌اساس نه تنها کرامت انسانی مهاجران را نقض می‌کند؛ بلکه زندگی هزاران مهاجر بی‌گناه را نیز به خطر می‌اندازد. به گفته او، چنین برخوردهایی در تضاد آشکار با اصول حقوق بشری، قوانین بین‌المللی مهاجرت و ارزش‌های همسایگی و اسلامی است. این فعال حقوق بشر از سازمان‌های مدافع حقوق بشری و جامعه جهانی می‌خواهد به وضعیت مهاجران افغان در ایران رسیدگی کنند و جلو برخوردهای نادرست با آن‌ها را بگیرند.
این همه در حالی است که پس از برقراری آتش‌بس میان ایران و اسراییل، روند اخراج مهاجران افغان از ایران شدت گرفته است. مقام‌های ایرانی گفته‌اند که اخراج مهاجران غیرقانونی از تهران چهار برابر نسبت به زمان پیش از جنگ، شدت گرفته است. آن‌ها همچنان به باشندگان تهران هشدار داده‌اند که در صورت اجاره دادن خانه به مهاجران افغان، جریمه سنگین و مجازات خواهند شد.
از سوی دیگر، رفتار شهروندان ایران و نهادهای امنیتی این کشور با مهاجران افغان پس از آن بدتر شد که رسانه‌های ایرانی گزارش دادند که در جریان جنگ ایران و اسراییل، پنج شهروند افغان به اتهام «جاسوسی برای اسراییل» بازداشت شده‌اند. این افراد، به گفته مقام‌های امنیتی ایران، در زمینه جمع‌آوری اطلاعات برای موساد فعالیت می‌کردند. منابع مستقل این ادعا را تأیید نکرده‌اند و مقام‌های جمهوری اسلامی جزییات مشخصی درباره شواهد ارایه نکرده‌اند.
در حال حاضر، روزانه بیش از ده هزار مهاجر افغان از مرز اسلام‌قلعه به افغانستان بازگردانده می‌شوند. کارمندان سازمان ملل می‌گویند که تنها روز پنج‌شنبه هفته گذشته (۲۶ جون) حدود ۳۶ هزار و ۱۰۰ افغان از طریق این گذرگاه از ایران به کشور بازگشته‌اند. به گفته آن‌ها، بیشتر برگشت‌کنندگان در این گذرگاه با کمبود آب، غذا و سهولت‌های لازم مواجه می‌شوند.
کمیساریای عالی سازمان ملل در امور پناهندگان خواستار کمک فوری جامعه جهانی برای تأمین کمک‌های اضطراری و حمایت‌های بلندمدت از بازگشت‌کنندگان شده است.
بر اساس آمار رسمی منتشرشده از سوی مقام‌های ایرانی، قرار است در ماه‌های آینده نزدیک به چهار میلیون مهاجر افغان از ایران اخراج شوند. در چنین شرایطی که اتهام‌های بی‌سند و فضای عمومی متشنج شده، نهادهای مدافع حقوق مهاجران، از جمله کمیساریای عالی سازمان ملل، بارها از دولت ایران خواسته‌اند تا با مهاجران افغان برخورد انسانی، قانونی و متناسب با تعهدات بین‌المللی داشته باشد. اما شواهد تازه از شهرهای مختلف ایران حاکی از آن است که مهاجران بیش از گذشته هدف سرکوب، اخراج و تحقیر قرار می‌گیرند.
